Stand van zaken en programma

Stand van zaken

Het HISGIS is eind 2005 gestart met alleen de lagen 1832 en 1700. Daaraan is een laag van de middeleeuwse kloostergoederen toegevoegd. Deze werd gereconstrueerd is op basis van verkoopgegevens uit de archivalia van de Staten van Friesland uit de jaren 1638-1644.

Op 1 januari 2007 ging een verbredingsprogramma van start met steun van de Stichting Ruimte voor Geo Informatie en een groot aantal Friese culturele fondsen. Ten eerste is daarbij een rasterfunctie ontwikkeld die het mogelijk maakt topografische kaarten en luchtfoto’s als achtergrond te gebruiken. Inmiddels zijn daarmee te raadplegen de 1:50.000 kaarten van de TMK uit 1864 en de 1:25.000 kaarten uit ca. 1930 van de zogenoemde Bonne-projectie. Ten tweede  voorzag het project in de toevoeging van de gegevens van alle boerderijen van 1640 (met uitzondering van enkele grietenijen waarvoor reconstructie onmogelijk bleek). Voor dat jaar is een complete registratie bewaard gebleven onder de naam van Stemkohieren, die rechtstreeks met de reconstructie van de boerderijen van 1700 te verbinden is.  Een derde onderdeel betrof  het maken van een koppeling tussen de kadastrale percelen en het huizenbezit voor Leeuwarden, Bolsward en Joure. Voor die steden en genoemde 'vlek' konden aldus volkstellinggegevens in beeld gebracht worden. Voor Leeuwarden betreft het de volkstelling van 1839, voor Bolsward die van 1837, en voor Joure die van 1829.

Op die fundering zijn sindsdien diverse andere lagen 'gemetseld', met als eerste die van de bewaard gebleven en gelokaliseerde toponiemen (veld- en nederzettingsnamen) uit diverse collecties van de Fryske Akademy. Voor de oudere perioden is van belang een overzicht van de parochiekerken met hun heiligen, de begrenzing van hun parochiegebied en hun landerijen. Verder is het systeem in 2009 uitgebreid met de gegevens van ca. 800 middeleeuwse adellijke steenhuizen, op basis van het boek De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners van P.N. Noomen. Een bijzondere laag is die waarop de vele galgen aangegeven zijn die vóór 1515 in Friesland waren opgericht.

Tot slot wordt in het bijzonder voor het Bildt het zogenoemde Statenregister Bildtpachten van 1737 met de bijbehorende kaarten ontsloten. Het gaat daarbij om grondkavels die meerdere kadastrale percelen omvatten. De ontsluiting gebeurt onder meer door het koppelen aan het stemregister van 1738. Met de invoer van de nodige gegevens is een begin gemaakt voor het kadastrale dorp St.-Jacobiparochie.

Wat de volkstellinggegevens betreft, is het de bedoeling dat meer administraties uit de vroege negentiende en late achttiende eeuw door koppeling van huis- aan kadasternummers aan het systeem verbonden worden. Daardoor kunnen niet alleen de eigenaars maar ook de bewoners en gebruikers, met hun afkomst, religie, rijkdom enz. over een langere periode in beeld komen. In de toekomst zal verder ingezet worden op deze reconstructie van huizen en bewoners, ook voor andere steden en dorpen.